Aardappelen
De aardappel biedt heel wat variatie
De aardappel komt oorspronkelijk uit het Andesgebergte in Zuid-Amerika maar is in veel Europese landen een van de basisvoedingsmiddelen. Aardappelloof is giftig en niet eetbaar. In België zijn er ongeveer 200 aardappelrassen in gebruik.
Er zijn:
- vastkokende aardappelen
- zachtkokende aardappelen
- bloemige aardappelen
Vastkokende aardappelen met stevig vruchtvlees zijn geschikt om te koken of te stomen. Zachtkokende of bloemige aardappelen hebben een hoger zetmeelgehalte en zachter vruchtvlees. Ze zijn ideaal voor puree of kroketten. Bovendien absorberen ze weinig olie waardoor je er de lekkerste frietjes mee kan maken.
De verschillende variëteiten zijn in te delen in:
- primeuraardappelen
- vroege aardappelen
- halfvroege aardappelen
- middellate aardappelen
- late aardappelen
Primeuraardappelen zijn aardappelen van de eerste oogst, kort voor het zomerseizoen. Ze worden gerooid voor ze echt rijp zijn, wat een specifieke smaak en versheid oplevert. Ze hebben een flinterdunne schil, een iets zoetere smaak en zijn meestal vastkokend. Primeuraardappelen kunnen maar enkele dagen bewaard worden zonder smaakverlies.
Een gezonde knol
De aardappel bestaat uit verschillende bestanddelen:
- water (77 %)
- zetmeel (19 %)
- eiwitten (2 %)
- vezels (1,8 %)
- andere elementen zoals vitamines en mineralen (0,2 %).
Hij bevat quasi geen vet. Het zetmeel in de aardappel vormt een geleidelijke bron van energie en geeft een verzadigd gevoel. Vitamine C speelt zijn rol als antioxidant, zorgt voor een goede weerstand en bevordert de opname van ijzer. Het mineraal kalium stimuleert de spieren en het hart.
Een portie gekookte aardappelen bevat minder calorieën dan dezelfde portie gekookte deegwaren of rijst. Frieten zijn 5 keer zo calorierijk als aardappelen die gekookt of gestoomd zijn.
Voor wie intolerant is aan gluten, kan het zetmeel van de aardappel het meel uit granen vervangen.
Teel aardappelen in je eigen moestuin
Het juiste moment om aardappelen te planten en te oogsten kan je vinden in dit teeltschema:
Ook de afstand tussen de verschillende planten speelt een rol. De plantaardappelen (ook pootgoed genoemd) zijn verkrijgbaar in verschillende maten. De maat 28-35 mm is meest gebruikelijk. Voor de vroege teelten is een grotere maat interessanter omdat die meer reservestoffen heeft om na een vorstperiode te herstellen.
1. Standplaats en bemesting
Aardappelen groeien goed op verschillende grondsoorten. Alleen natte gronden zijn te mijden. Lichte gronden lenen zich goed voor primeurteelten, terwijl de zwaardere gronden beter bewaarbare aardappelen opleveren. De grond verwerft een luchtige structuur en wordt, indien regelmatig aangeaard, tamelijk vrij van onkruidzaden.
Om groen en stevig loof te bekomen en om aardappelziekte te vermijden, is een plaats in de volle zon, met voldoende luchtbeweging een absolute noodzaak. Aardappelen wensen een bodem met een lage pH-waarde, 5 à 6 is voldoende.
Een organische grondverbetering met gedroogde koemest of bodemverbeteraar geeft je aardappelplanten een goede start. Kalium voorkomt glazigheid en zorgt later voor een betere bewaring. Ook patentkali strooi je voor het planten (ongeveer 45g/m²). Let wel op met stikstof. Dat doet het loof te weelderig groeien en de kans op aardappelziekte neemt toe.
2. Voorkiemen en planten
Om je plantaardappelen alle kansen te geven, laat je best voorkiemen. Om het kiemen te starten, leg je ze een drietal weken voor het planten open in bakjes op een plaats met voldoende licht en bij een temperatuur van minimum 10°C.
Zo vormen de plantaardappelen stevige en korte kiemen (scheuten) en halen ze een groeivoorsprong. Laat de kiemen 1 à 2 cm groot worden en hard ze af door ze terug bij een temperatuur van 6 à 10°C te plaatsen. Dit kan buiten op een droge plaats. Let wel op voor nachtvorst!
Wanneer kan je aardappelen planten?
Vroege aardappelen kun je vanaf maart planten.
Dek de rijen eventueel met een vliesdoek en stro, als bescherming tegen nachtvorst. Halfvroege en late aardappelen kunnen van begin april tot mei in de grond. Raadpleeg het teeltschema hierboven.
Als je graag heel vroege aardappelen wil, kan je in februari in de koude kas of plastiektunnel uitplanten of in maart een planting afdekken met gaatjesplastiek of vliesdoek. Enkel lichte gronden komen hiervoor in aanmerking. De plastiek of vliesdoek wordt verwijderd als de eerste keer aangeaard wordt.
Maak de grond goed los voor je start met planten. Plant de aardappelen in rijen met een tussenafstand van 30 tot 40 cm (vroege soorten dichter dan late soorten).
Tussen de rijen plant je ze 70 cm uit elkaar. Zo kan je zonder problemen tussen de gewassen lopen en ze later aanaarden.
Maak putjes van ongeveer 5 cm diep als je zware grond hebt. Op lichte gronden maak je ze best 10 cm diep. Leg in elk putje één aardappel en vul terug met grond zonder aan te drukken. Gebruik een plantkoord om mooie rechte rijen te bekomen.
Als je aardappelen in potten wil telen, zorg er dan zeker voor dat die voldoende diep zijn (12 tot 15 liter per plant). Laat zo’n 15 cm vrije ruimte als je de put met aarde vult en plant ongeveer 5 cm diep. Vul later twee keer bij met aarde, telkens de plant voldoende gegroeid is.
3. Aanaarden en bemesten
Bij het aanaarden wordt de grond rondom de planten opgehoogd. Dit moet twee keer gebeuren.
Een eerste keer als de planten ongeveer 10 cm hoog zijn, een tweede keer als ze ongeveer 20 cm hoog zijn. Je kan dit doen met een hak of een aanaarder.
Vergeet niet voor het aanaarden wat extra kalium of andere meststoffen aan de planten te geven indien je niet genoeg gaf vóór het planten.
Aanaarden heeft verschillende voordelen:
- Planten krijgen een betere ondergrondse stengelvorming
- Overtollig water wordt beter afgevoerd
- Grond warmt snel op
- Bescherming tegen nachtvorst
4. Oogsten en bewaren
Het oogsten of rooien van aardappelen doe je met een platte vork. Je steekt onder de aardappelen en licht de grond op om ze zo los te maken. Rooien doe je bij mooi en zonnig weer zodat de gerooide aardappelen goed kunnen drogen.
Laat ze niet langer dan één dag in de zon liggen, anders worden ze groen. Wanneer je kan oogsten, vind je in het teeltschema hierboven.
Vroege aardappelen kunnen al in juni geoogst worden zonder dat het loof al afgestorven is. De late aardappelsoorten worden pas in oktober geoogst.
Bewaar je aardappelen niet te lang. Hoe langer aardappelen worden bewaard, hoe meer vitamine C verloren gaat. De aardappelen worden best koel bewaard, bijvoorbeeld in de kelder bij een temperatuur tussen 4°C en 8°C. Een hogere temperatuur zorgt ervoor dat de aardappel gaat kiemen.
Aardappelproblemen en hun oplossingen
De meest voorkomende schimmelziekte bij aardappelen is de aardappelplaag of Phytopthora infestans.
De aardappelplaag ontstaat bij warm en regenachtig weer. Door het vocht drogen de bladeren trager op en krijgt de gevaarlijke schimmelziekte sneller vat op de onderkant van het aardappelloof. Zorg er dus voor dat de planten ver genoeg uit elkaar staan voor een goede verluchting.
Vanaf juni ontstaan er bruine vlekken op de bladeren en stengels die uiteindelijk rotten. De schimmel verspreidt zich zeer snel via de stengels naar de knollen.
De aardappelplaag is zichtbaar op de aardappelknol door ingezonken plekken en de knol zelf is glazig met bruine plekken waarbij deze snel zal rotten. Een aangetast gewas sterft snel af en infecteert zeer snel de overige aardappelplanten.
Om deze ziekte te voorkomen kan je preventief behandelen met het biologische product ‘bordeauxse pap’.
