De heggenmus
De heggenmus is een talrijke, maar onopvallende zangvogel. Hij verlaat niet graag de directe omgeving van het struikgewas.
Hoe kan je een heggenmus herkennen?
- Musachtig met bruinzwart gestreepte bovendelen
- Leigrijze kop (met bruinige kaakjes) en borst
- Zwakgestreepte flanken
- Donkere, dunne snavel (typisch voor insecteneters)
TIP! Het is een erg onopvallende vogel. Mannetjes zingen vooral in de ochtendschemering vanuit de top van een struik, boom of conifeer. De rest van de dag schuiven ze door de dichte vegetatie. Het is de kampioen van de winterzangers. Meer nog dan de roodborst en de winterkoning, kan je de heggenmus al volop horen zingen in februari.
Hoe klinkt de heggenmus?
Hoe lok je hem naar jouw tuin?
- De heggenmus eet vooral insecten. In de winter wordt het dieet aangevuld met kleine zaadjes.
- Hij zoekt zijn voedsel bijna uitsluitend op de grond, hoppend en pikkend, vaak in dichte vegetatie.
- De heggenmus houdt van rommelhoekjes: kreupelhout, dichte vegetatie, een braamstruweel of brandnetelruigte, een takkenhoop. Ook een dichte heg om de tuin is goed voor de soort.
- Maar zelfs in een kraaknette, strakke tuin vindt een heggenmus vaak nog geschikte broed- of foerageermogelijkheden.
Waar leeft hij?
Overal waar struikgewas of kreupelhout staat, kan je de heggenmus vinden. De soort is algemeen in tuinen en parken en broedt vaak dicht bij de bebouwing, meestal in dicht struikgewas of coniferen.
Hoe plant hij zich voort?
- Heggenmussen paren erg vaak: één tot twee keer per uur, gedurende een tiental dagen. Doorgaans zijn die paringen erg kort en lijkt het er op alsof het mannetje gewoon over het vrouwtje springt. Het mannetje pikt in de cloaca van het vrouwtje waarop het een zaaddruppeltje produceert. Dit zorgt er voor dat het zaad van een voorganger uit de cloaca wordt verwijderd, zodat het zaad van het nieuwe mannetje meer kans heeft.
- Zijn voorganger? Wel ... ja. Een heggenmuspaartje tolereert namelijk vaak een tweede mannetje (het bètamannetje) in hun territorium. Het eerste mannetje (het alfamannetje) probeert te verhinderen dat andere mannetjes met ‘zijn’ vrouwtje paren, maar het vrouwtje slaagt er regelmatig toch in om zich door het tweede mannetje te laten bevruchten.
- Voor het vrouwtje heeft dit twee voordelen. Een ongepaard bètamannetje zou anders het legsel van het paartje kunnen vernietigen. Door ook met het bètamannetje te paren, kan ze deze dreiging afwenden. Bovendien neemt het tweede mannetje een deel van de broedzorg van de jongen op zich. Zowel mannetjes als vrouwtjes kunnen er meerdere partners op nahouden.
Weetjes over de heggenmus
- De heggenmus is niet verwant aan de huismus en de ringmus. Meer nog: de heggenmus is eigenlijk geen mus. De heggenmussen vormen een afzonderlijke familie in het vogelrijk.
- Het gros van onze broedvogels blijft het jaar rond in België. Een groot deel van de jonge vogels brengt de winter door in Frankrijk of Spanje. Volwassen vogels uit Scandinavië en Noord-Duitsland trekken echter ook weg. De trek piekt in de tweede helft van september en neemt in de loop van oktober snel in omvang af. De duinen worden in de herfst nagenoeg volledig verlaten. Wellicht trekken de heggenmussen naar de stedelijke gebieden om er in tuinen voedsel te zoeken.
- In de naamlijst van de Nederlandse vogels uit 1897 had men het over de ‘bastaardnachtegaal’ — een naam die voor het eerst opduikt in 176 — omdat de aanhef van de zang van de heggenmus doet denken aan die van de nachtegaal.
- De heggenmus heeft in Vlaanderen erg veel dialectnamen. De meest voorkomende zijn blauwe haagmus, koolpijp, blauwe korenmus en blauwe rietmus. Meer opvallende dialectnamen zijn hageschijter, hagekutter, pietjekool en winterzanger.
- De heggenmus is één van de favoriete waardvogels van de koekoek.
- De Victoriaanse dominee F.O. Morris, raadde zijn parochieleden aan om een voorbeeld te nemen aan de bescheiden levenswijze van de heggenmus. Vermoedelijk was hij niet op de hoogte van het overspelige seksleven van de soort.
Heb je nog vragen of kom je graag ons assortiment eens bekijken in de winkel? Je bent altijd welkom bij Horta voor inspiratie en professioneel advies op jouw maat.